Świąteczny stół: 12 potraw na Wigilię (przepisy)

Według starożytnego zwyczaju post kończy się Wieczerzą Wigilijną.

W tym dniu rodzina siada do kolacji, kiedy pierwsza gwiazda pojawia się w niebie (symbolizuje narodziny Chrystusa). Przy świątecznym stole, zgodnie z tradycją, powinno znaleźć się 12 potraw. Wszystkie potrawy musiały być postne, obowiązkowymi atrybutami świątecznego stołu są kutia i kompot z suszu.

Oto najbardziej typowe dla polskiej tradycji potrawy Wigilijne (oczywiście występują różnice zależnie od regionu):

1. Kutia

Głównym daniem w Wigilię Bożego Narodzenia jest kutia. Symbol płodności i obtości. Głównymi składnikami są pszenica, mak i miód.

Składniki:

Pszenica – 1 szklanka
Mak – 100 g
Orzechy – 100 g
Miód – 1-3 łyżki stołowe. l.
Cukier – do smaku

Przygotowanie:

Ziarna pszenicy otoczone są twardą łuską. Przed gotowaniem należy ją usunąć, co jest czynnością dość długą i trudną, tradycyjnie wykonywaną jednak na wsiach ręcznie. Ziarna, po lekkim zwilżeniu, wsypuje się do woreczka z lnianego płótna i zawiązuje. Drewnianą pałką tłucze się worek na twardym podłożu. Co kilka minut worek należy rozwiązać i zawartość skropić lekko zimną wodą, co sprawia, że łuski łatwiej odchodzą od ziaren. Ręczna obróbka ok. 1 kg zajmuje 15–30 minut. Po czym ziarna przepłukuje się wodą na rzadkim sicie, by oddzielić oderwane łuski.

Dobrze umyj pszenicę, zagotuj i gotuj na wolnym ogniu przez 2-3 godziny.

Mak wlewa się do wrzącej wody, przykrywa pokrywką i pozostawia na 30-40 minut. Odcedź wodę i ucieraj mak w dowolny sposób (blenderze,mikserze, młynku). Obierz orzechy i drobno posiekaj. Wymieszaj gotowaną pszenicę, mak, miód, cukier i orzechy.

2. Kompot z suszu

Kompot świąteczny jest zwykle zrobiony z suszonych jabłek z gruszek i śliwek, ale zależnie od upodobań możesz dodać suszoną żurawinę, rodzynki,
wiśnie. Tradycyjnie kompot podaje się schłodzony.

Składniki:

Suszone jabłka – 200 g
Suszone gruszki – 200 g
Śliwki – 200 g
Woda – 3 l
Miód – 200 g (lub do smaku)

Przygotowanie:

Suszone owoce dobrze umyj. Zalej jabłka i gruszki wodą, Gotuj przez 15 minut. Dodaj suszone śliwki i gotuj przez kolejne 10-15 minut. Zdejmij kompot z ognia i odstaw na 4-5 godzin. Odcedź, dodaj płynny miód.

3. Pierogi

Składniki do nadzienia na pierogi ruskie:

Ziemniaki – 200 g
ser twarogowy – 200 g
Cebula – 1 sztuka
Sól, pieprz

Składniki na ciasto:

mąka – 300 g
jajko – 1 szt
olej – 1 łyżka
szczypta soli

Przygotowanie:

Przygotuj farsz. Obierz ziemniaki i ugotuj je w osolonej wodzie.

Obierz cebulę i usmaż na maśle na złoty kolor. Odcedź ziemniaki, dobrze utłucz, można przepuścić przez praskę lub zmielić maszynką, dodaj cebulę, wymieszaj. Posól i popieprz do smaku. (Raczej konkretnie, ponieważ smak staje się mniej intensywny w gotowych pierogach).

Przygotowujemy ciasto. Przesiej mąkę na powierzchnię roboczą, zrób w niej wgłębienie, dodaj sól, olej i jajko. Najpierw wymieszaj łyżką, a następnie rękami. Weź około jednej czwartej ciasta, rozwałkuj na cienką warstwę. Szklanką wyciskamy koła. Połóż farsz na każdym kółeczku i sklejaj pierogi. Jeśli potrafisz dekoracyjnie, jeśli nie zwyczajnie zaciskaj.

Gotuj pierogi w osolonej wodzie z liściem laurowym. Polej pierogi smażoną cebulą i podawaj.

W niektórych regionach bardziej popularne są pierogi z grzybami i kapustą. Nic bardzo skomplikowanego. Ugotować kapustę z grzybami, zemleć na grubych oczkach, przyprawić. Farsz gotowy. Takie pierogi podaje się z wody lub smażone.

4. Gołąbki

Gołąbki to także tradycyjne danie w wielu regionach. Niektóre gospodynie produkują kilka rodzajów gołąbków: z mięsem, z grzybami, z mięsem i z grzybami. Ale te najbardziej tradycyjne to gołąbki z… ziemniakami.

Składniki:

Kapusta duża ok 2 kg
Surowe ziemniaki – 1 kg
Cebula – 2-3 sztuki
Czosnek – 3-4 ząbki
Grzyby – 500 g świeżych lub 50 g suszonych
Sól, pieprz
Woda – 750 ml
Olej – 3 łyżki + do smażenia

Przygotowanie:

Kapusta ugotuj i obieraj z liści, żyły zmiażdż lub wytnij. Ziemniaki zetrzyj na grubej tarce, odciśnij. Pokrój cebulę w kostkę i usmaż na patelni, dodaj pokrojone grzyby do cebuli, smaż do miękkości. (jeśli używasz grzybów suszonych najpierw je namocz i trochę podgotuj). Wymieszaj ziemniaki i cebulę z grzybami, solą, pieprzem.

Zawijaj farsz w liście kapusty, włóż do naczynia żaroodpornego, którego dno wyłożone jest liśćmi kapusty. Na wierzch także połóż liście, dodaj osoloną wodę i dodaj 3 łyżki stołowe oleju. Przykryj górą naczynia i wstaw do piekarnika na 1 godzinę.

5. Sos grzybowy

Sos ten podaje się do gołąbków.

Składniki:

Suszone grzyby – 30 g (lub 300 g świeżych)
Cebula – 200 g
Mąka – 2-3 łyżki
Olej – 2-3 łyżki
Sól, pieprz

Przygotowanie:

Cebulę drobno posiekaj, usmaż na maśle wolno do miękkości. Namocz i umyj grzyby. Ugotuj aż do miękkości. Następnie mielimy je w maszynce do mięsa (Niekoniecznie, mogą być posiekane drobno). Dodaj grzyby do cebuli i podgrzewaj przez kolejne 2-3 minuty. Dodaj wodę lub bulion jeśli wolisz intensywniejszy smak. Zagęść mąką. Mieszaj przez 3-4 minuty. Podgrzewaj do zgęstnienia.

6. Barszcz z uszkami

Składniki na barszcz:

burak – 600-700 g
Cebula – 1 sztuka
Bulion grzybowy – 3 l.
Sok z cytryny – 2 łyżki (lub do smaku)
Liść laurowy
Sól, pieprz, koperek.

Składniki na uszka:

Suszone grzyby – 100 g
Cebula – 1 sztuka
Mąka – 150 g
Woda – 50 g
Olej – 1 łyżka
Sól, pieprz

Przygotowanie:

Grzyby wstępnie namoczone, umyte. Wlej 3 litry wody i ugotuj. Odcedź bulion grzybowy. Umyj buraki i gotujemy aż będą miękkie.

Przygotowujemy uszka. Posiekaj cebulę, smaż do miękkości. Zmiel grzyby na maszynce do mięsa, dodaj do cebuli, posól, smaż przez 3-4 minuty.

Przesiej mąkę na stolnicę, zrób małe wgłebienie, dodaj sól, olej, stopniowo dodając wodę, zagniataj miękkie ciasto jak na kluski. Ciasto cienko rozwałkuj, pokrój w kwadraty (bok 4-5 cm). Połóż trochę farszu na środku, złóż w trójkąt, zsuń krawędzie, połącz krawędzie uszek ze sobą. Ugotuj uszka w osolonej wodzie i nasmaruj olejem.

Teraz przygotuj barszcz. Przefiltrowany bulion grzybowy zagotuj. Zetrzyj ugotowane buraki na grubej tarce. Cebulę pokrój i usmaż na złoty kolor. Dodaj do cebuli buraki i sok z cytryny, gotuj na wolnym ogniu przez 3-5 minut. Przełóż zawartość patelni do wrzącego bulionu grzybowego, dodaj liść laurowy, sól, pieprz, gotuj jeszcze przez kilka minut.

Połóż uszka na talerzu, zalej barszczem, posyp ziołami.

7. Ryba z grzybami

Składniki:

Ryba – 1 kg
Grzyby – 500 g świeżych lub 50 g suszonych
Cebula – 3-4 sztuki
Olej – 60 ml
Musztarda (proszek) – 1 łyżeczka.
Czosnek – 2-3 goździki
Sól

Przygotowanie:

Pokrój rybę na porcje. Natrzyj solą i czosnkiem, pozostaw na kilka godziny w lodówce.

Wyłóż spód żaroodpornej formy cebulą pokrojoną w piórka, rozłóż pokrojone grzyby (jeśli używasz surowych, wstępnie musisz je podgotować). Na wierzchu połóż rybę, ponownie grzyby i cebula. Woda wymieszaj się z olejem i musztardą i zalej ryby, aby to ledwo przykryła górną warstwę cebuli (jeśli masz suszone grzyby, możesz zalać rybę bulionem grzybowym). Przykryj i wstaw do piekarnika na 50-60 minut.

W niektórych regionach taka ryba występuje w wersji z ciastem. Kulebiak z rybą robi się z użyciem ciasta drożdżowego takiego jak na pizzę lub ciasta francuskiego. Układa się ciasto w formie wyłożonej papierem.

Podduszone grzyby z cebulą same lub z kapustą, na to ryba i przykrywa paskami ciasta.

8. Śledź karpacki

Śledzie należy wcześniej ugotować.

Składniki:

Śledź – 1 kg
Cebula – 200 g
Marchewki – 200 g

Do marynaty:

Olej – 350 g
Ocet – 2-3 łyżki. l.
Cukier – 1 łyżka. l.
Sól, pieprz

Przygotowanie:

Pokrój filety na długie kawałki, lekko rozbij. Pokrój cebulę i marchewkę. Ułóż na śledziu. Zwiń rolkę, Wbij wykałaczkę. Włóż do pojemnika i zalej
marynatą. Pozostaw na 10-12 godzin.

9. Kluski z makiem

Składniki:

40 dag makaronu łazanki,
40 dag maku,
300 ml miodu,
3 łyżek masła,
1 szklanki posiekanych migdałów,
1 szklanki rodzynek,
skórki z cytryny.

Przygotowanie:

Mak powinien być przelany trzy razy wrzątkiem, dobrze odsączony i drobno zmielony. Makaron należy ugotować z dodatkiem szczypty soli oraz masła.

Mak należy podsmażyć przez chwilę w garnku na maśle razem z miodem, posiekanymi i uprażonymi migdałami i rodzynkami. Następnie do masy tej powinien zostać dodany ugotowany i odsączony makaron. Wszystkie składniki muszą jeszcze przez chwilę się smażyć. Jeśli uznasz, że danie jest za suche, dodaj do niego odrobinę mleka. Przed podaniem potrawę ozdabiamy świeżo startą skórką z cytryny.

10. Groch, fasola, kapusta

Składniki:

Groszek lub fasola – 150 g
Cebula – 1 szt.
Marchewki – 1 szt.
Sól, pieprz

Przygotowanie:

Groch (lub fasolę zależnie od regionu używano jednego lub drugiego), kilkakrotnie spłukamy zimną wodą. Moczymy przez noc. Zalewamy nasiona wodą i gotujemy, aż do miękkości. Posolić pod koniec gotowania do smaku.

Drobno posiekaj cebulę, zetrzyj marchewki na grubej tarce. Podsmaż na patelni na maśle. Dodaj do grochu wymieszaj.

W niektórych regionach na wigilijnym stole króluje inna wersja – groch z kapustą kiszoną. A w jeszcze innnych – kapusta z grzybami bez grochu czy fasoli.

11. Zupa grzybowa / barszcz grzybowy

Tam gdzie główną zupą nie jest barszcz czerwony zastępuje go barszcz grzybowy, mocno aromatyczny, intensywnie grzybowy. W innych miejscach zastąpi go zupa grzybowa, podobna do barszczu, ale zabielana śmietaną z dodatkiem makaronu i/lub ziemniaków.

Składniki:

70 g grzybów suszonych (borowików i/lub podgrzybków)
1,5 litra bulionu (np. grzybowy, warzywny, mięsny)
1 łyżka oleju roślinnego
1 cebula
1 marchewka
2 ziemniaki
zioła: po 1 łyżeczce tymianku, cząbru i majeranku
pęczek natki pietruszki
250 ml śmietanki 30%

Przygotowanie:

Suszone grzyby opłukać, zalać bulionem i odstawić na noc do namoczenia. Na patelni zeszklić pokrojoną w kosteczkę cebulę. Następnie dodać obraną i startą na tarce marchewkę i podsmażać przez ok. 2 minuty. Przełożyć do garnka. Wlać namoczone grzyby wraz z bulionem. Zagotować na dużym ogniu. Doprawić solą i pieprzem (ok. pół łyżeczki). Jeśli to będzie zupa z ziemniakami, należy je teraz dodać.

Po zagotowaniu zmniejszyć ogień i gotować pod przykryciem przez ok. 20 minut (do miękkości składników).

Zaprawić śmietaną. Można też zmiksować z dodatkiem oderwanych listków natki pietruszki oraz śmietanki. W wersji bez ziemniaków podajemy z makaronem.

W wersji barszczu bez żadnych dodatków.

12. Karp

Składniki:

karp
2 jajka
bułka tarta
masło klarowane
sól

Przygotowanie:

Wypatroszoną rybę trzeba dokładnie oczyścić i wypłukać, a następnie pokroić na porcje – na dzwonka lub płaty. Dobrze namoczyć go w mleku około godzinę.

Karpia skropic cytryną, doprawić, obtoczyć w mące.

Na talerzu roztrzepujemyy jajka i lekko solimy, a na drugim talerzu przygotowujemy bułkę tartą. Porcje karpia zanurzamy w jajku i obtaczamy w bułce tartej, a następnie układamy na rozgrzanej patelni z rozpuszczonym klarowanym masłem. Smażymy na niewielkim ogniu, na rumiano z obu stron.