Już w starożytnej Grecji bez czarny był ważnym elementem medycyny i profilaktyki zdrowia.
Medycy zalecali czarny bez na choroby serca, leczenie przeziębień i wsparcie odporności. Co zaskakujące, dzisiejsze badania naukowe potwierdziły słuszność zaleceń starożytnych lekarzy.
Czym jest czarny bez?
Czarny bez (Sambucus nigra) może być krzewem lub drzewem o dużych liściach, białych baldachowatych kwiatostanach i czarno-fioletowych jagodowych owocach. Jest ozdobą ogrodów, ale rośnie też dziko, na obrzeżach lasów, przy drogach, na łąkach czy parkach.
Bez czarny jest bardzo dekoracyjny, ma ozdobne liście, delikatne owoce, duże kwiatostany. Kwitnie w maju i czerwcu, a owoce dojrzewają w sierpniu – wrześniu i długo utrzymują się na gałązkach zdobiąc ogród.
Czarny bez jest często używany w kuchni. Owoc czarnego bzu smakuje słodko-kwaśno. Z jego soków powstają galaretki i dżemy, a także syropy, soki i napoje.
Z kwiatów wytwarza się syrop. Kwiaty dodaje się do napojów ziołowych, herbaty i ciastek.
Roślina ta odstrasza szczury i myszy, dlatego sadzono go dawniej w okolicy stodoły. Gałęzie nadają się do ochrony spichlerzy przed ryjkowcami, a napar z czarnego bzu wykorzystywano jako środek owadobójczy przeciwko pluskwom, szkodnikom agrestu i czarnej porzeczki.
Właściwości zdrowotne czarnego bzu?
Surowcem zielarskim są prawie wszystkie części rośliny: owoce, kwiaty, kora, gałęzie, liście, a nawet korzenie. Kwiaty zbieramy w maju i czerwcu, przed południem tuż po tym jak obeschną z rosy. Ścina się całe kwiatostany i suszy w przewiewnym miejscu w cieniu w temperaturze do 35 stopni. Nie wolno ich zgniatać, ponieważ czernieją.
Owoce zbiera się w pełni dojrzałe, gdy są już intensywnie czarnofioletowe. Odcina się całe grona, delikatnie układa, a następnie zdejmuje ostrożnie widelcem by ich nie rozgnieść. Suszy się je jak inne owoce w suszarce lub piekarniku w niskiej temperaturze.
Wśród głównych właściwości czarnego bzu są:
- ogólne wzmocnienie odporności;
- usuwanie objawów przeziębienia: katar, kaszel, gorączka, dreszcze;
- normalizacja pracy przewodu żołądkowo-jelitowego;
- działanie moczopędne;
- przeczyszczające;
- działanie uspokajające;
- usuwanie nadmiaru płynu z organizmu.
- stabilizacja ciśnienia krwi, poprawa stanu naczyń krwionośnych.
Składniki czarnego bzu
Owoce czarnego bzu zawierają dużą ilość witamin A, B, C, a także składniki mineralne: żelazo, cynk, miedź, wapń, potas, fosfor i magnez oraz takie mikro i makroelementy jak kwasy organiczne, aminy, pektyny, olejki eteryczne, garbniki, związki fenolowe, sole mineralne, fruktozę i glukozę itp.
W jakich chorobach zalecany jest czarny bez?
Z reguły zalecany przy zapaleniu stawów i artrozie, chorobach nerek, problemach z przewodem pokarmowym, chorobach układu hormonalnego, a także w profilaktyce w celu podniesienia odporności.
Jest też często stosowany w przypadku bólów głowy, wrzodów żołądka, zapalenia oskrzeli.
Odpowiedni dla osób, które mają problemy ze skórą lub mają skłonność do depresji i apatii.
Jest przepisywany na żylaki, a także na różne choroby wirusowe, w szczególności sezonowe. Czarny bez jest doskonałym przeciwutleniaczem, usuwa toksyny z organizmu i pomaga w jego oczyszczaniu.
Czarny bez pomaga w odchudzaniu?
Inną cenną właściwością czarnego bzu jest to, że pomaga w odchudzaniu, ponieważ stabilizuje układ hormonalny i przywraca równowagę. Dzięki tym właściwościom poprawia się przemiana materii, co pomaga zmniejszyć apetyt i ciągłe uczucie głodu.
Ponadto naukowcy odkryli, że owoce tej rośliny są w stanie „rozpuścić” blaszki tłuszczowe w naczyniach krwionośnych, poprawić elastyczność ścianek naczyń, wzmocnić je i obniżyć ciśnienie krwi.
Przepisy i wskazania
Obrzęk, choroba pęcherza moczowego, choroba nerek, cukrzyca, opuchlizna
Suszone owoce czarnego bzu (10 g) zalać szklanką schłodzonej przegotowanej wody na 2 godziny. Pić szklankę raz dziennie.
Reumatoidalne zapalenie stawów, dna moczanowa
Napar z kory (6 g) zalewa się 500 ml wrzącej wody i zaparza przez 5 godzin w termosie. Pije w dawkach podzielonych 5 razy dziennie.
Przeciw cukrzycy, reumatyzmowi, dnie moczanowej i obrzękom
Łyżkę liści zalewa się szklanką wrzącej wody, gotuje przez 5 minut i pozostawia do całkowitego ostygnięcia. Zażywa 1 łyżkę stołową trzy razy dziennie.
Łyżkę posiekanych korzeni należy wlać do szklanki wody i podgrzewać przez pół godziny w łaźni parowej. Po schłodzeniu odcedzić i dodać trochę ciepłej przegotowanej wody do początkowej objętości.
Działanie moczopędnie, przeciwbólowe, regulacja przemiany materii
1 łyżka owoców gotowana przez 5 minut w szklance wody w łaźni parowej. Nalegać przez 5 minut, a następnie odcedzić.
Zapalenie nerek, pęcherza moczowego, profilaktyka
Herbata z kwiatów czarnego bzu w czasie kwitnienia wypijać codziennie: 2 łyżki kwiatów zalać 1 szklanką wrzącej wody i zaparzać przez 10 minut.
Astma oskrzelowa i przeziębienia
Napar z suszonych owoców: 15 g zalać szklanką wrzącej wody, przykryć, odstawić na pół godziny. Pić ćwierć szklanki (najlepiej z miodem) 3-4 razy dziennie 15 minut przed jedzeniem. Napar nadaje się również jako środek przeczyszczający.
Działanie przeciwnowotworowe
Owoce umieszcza się w trzylitrowym słoiku, na przemian z warstwami cukru o równej grubości, do góry. Odstawia na czas jednego miesiąca. Pije sok trzy razy dziennie po 1 łyżeczce.
Oparzenia, czyraki, hemoroidy, pokrzywka, a także żylakami (zewnętrznie)
2 łyżki liści rośliny gotuje się w mleku, następnie zawija w gazę i nakłada na dotknięte miejsca w formie okładów.
Odmładzanie i tonizowanie skóry
Garść kwiatów bzu czarnego zalewa się 0,5 litra wrzącej wody, zaparza przez 20 minut. Powstały balsam należy przefiltrować i przechowywać w lodówce. Nakładać codziennie rano i wieczorem na twarz.
UWAGA!
Ponadto należy pamiętać, że owoców czarnego bzu nie jemy na surowo! Powodują rozstrój jelit, zawroty głowy, gorączkę.
Przeciwwskazania:
W jednym badaniu wzięło udział 762 kobiet w ciąży, które przynajmniej raz w czasie ciąży przyjmowały lek z czarnego bzu (Sinupret®). Kobiety urodziły zdrowe dzieci bez żadnych oznak działania teratogennego lub embriotoksycznego. Od czasów starożytnych tradycyjnie podawano dzieciom syrop z dojrzałych owoców bzu. Niemniej jednak WHO nie zaleca stosowania czarnego bzu kobietom w ciąży i karmiącym oraz małym dzieciom ze względu na niewystarczające dowody na bezpieczeństwo.
Pozostałe przeciwwskazania:
- uczulenie na rośliny z rodziny przewiertnikowatych
- ostre choroby przewodu pokarmowego
- cukrzyca
- zapalenie międzyokrężnicy
- choroba Leśniowskiego-Crohna.
Krzew ten jest lekko toksyczny, dlatego nie należy zwiększać dawki preparatów z czarnego bzu, ponieważ może to prowadzić do negatywnych skutków ubocznych: biegunki, wymiotów, częstego oddawania moczu itp. Kora i korzenie w dużych dawkach mogą powodować stany zapalne błon śluzowych przewodu pokarmowego.
Interakcje z lekami
Bez czarny może wpływać na działanie niektórych leków. Nie należy go stosować podczas przyjmowania kortykosteroidów i leków stosowanych w leczeniu chorób autoimmunologicznych.
Należy również powstrzymać się od spożywania czarnego bzu w chorobie cukrzycy. Ze względu na to, że roślina obniża poziom cukru we krwi, jednoczesne stosowanie leków przeciwcukrzycowych może prowadzić do hipoglikemii.
Owoce mają wyraźne działanie moczopędne, nie należy ich zatem stosować jednocześnie z lekami moczopędnymi.
Bez czarny w kuchni
Sok z czarnego bzu
Najlepiej wycisnąć sok z owoców korzystając z wyciskarki wolnoobrotowej, dodać 30 dag cukru na litr soku, przelać do butelek i pasteryzować 10 minut.
Podaje się go w postaci rozcieńczonej z wodą lub jako baza do galaretek, kisieli czy deserów.
Dżem z czarnego bzu
Owoce zasypać cukrem (ok 15-20 dag na 1 kg owoców) lub miodem i zostawić na noc. Następnego dnia smażyć konfiturę na bardzo wolnym ogniu mieszając drewnianą łyżką. Gdy nadmiar wody odparuje przełożyć od razu do słoików i odwrócić do góry dnem.
Kwiaty w cieście
Świeżo ścięte kwiatostany macza się w cieście naleśnikowym nieco gęstszym i smaży na rozgrzanym tłuszczu. Posypuje cukrem pudrem. Tak przygotowane jednym pociągnięciem odrywa się kwiaty od łodygi i zjada.
Napój
5 całych baldachów z owocami zasypać pół kilogramem cukru, dorzucić 1 pokrojoną cytrynę i zalać 5 litrami wody. Odstawić na 8 dni. Odcedzić i pić.
