Aesculus hippocastanum L., zwany kasztanowcem, jest rodzimym i ważnym elementem krajobrazu miejskiego i wiejskiego, szeroko rozpowszechnionym na całym świecie.
Występuje w południowej Europie, Ameryce Północnej, północnych Indiach i Azji Wschodniej.
Nie wiadomo dokładnie, skąd wzięła się nazwa kasztanowiec. Istnieją 2 główne wersje. Według pierwszego, skóra dojrzałych owoców tej rośliny swoim kolorem i połyskiem przypomina skórę konia maści kasztanowej. Inna wersja mówi, że Turcy podczas długich podróży dawali wyczerpanym koniom nasiona kasztanowca w celu szybkiego powrotu do sił.
Właściwości lecznicze nasion kasztanowca
Stosowanie kasztanowca do leczenia było i jest powszechną praktyką na całym świecie. Jego popularność utrzymuje się nadal ze względu na uwarunkowania kulturowe, historyczne oraz współczesną medycynę. W Polsce nasiona kasztanowca głównie zbiera się na potrzeby przedszkolnego rękodzieła lub po prostu dlatego, że są piękne.
W rodzimej medycynie ludowej o dziwo kasztanowiec nie był tak powszechnie stosowany jak w innych krajach.
Kasztanowiec stosuje się w różnych stanach chorobowych, w tym gorączce, malarii, zaburzeniach pęcherza moczowego i żołądkowo-jelitowych. Ekstrakt z nasion był tradycyjnie przepisywany w leczeniu przewlekłych niewydolności żylnych, w celu zmniejszenia związanych z nią objawów, w tym obrzęku i ciężkości nóg oraz problemów naczyniowych.
Najczęściej stosowane i przebadane są nasiona. Zawierają mieszaninę saponin triterpenoidowych, escynę, która odpowiada za działanie kliniczne nasion, głównie ze względu na silne działanie przeciwzapalne. Właściwości lecznicze mają również kwiaty, liście i kora kasztanowca. Dane na temat ich wykorzystania są mniej obszerne, ale trwa sporo badań nad ich potencjałem leczniczym.
Właściwości kasztanowca wynikają z jego składu chemicznego. W szczególności jego nasiona zawierają: 10% saponin, dzięki czemu nasila się naturalny proces hemolizy (niszczenia) erytrocytów i uwalnianie z nich hemoglobiny; około 6% oleju tłuszczowego; 49,5% skrobi; do 10% białek; flawonoidy poprawiające elastyczność naczyń; witaminy C, B i K.
Przemysł farmaceutyczny produkuje ekstrakty z kasztanowca, maści na jego bazie, kapsułki i inne preparaty, które są stosowane wewnętrznie lub zewnętrznie. Dzienna dawka lecznicza escyny wynosi 15–30 mg.
Są przeznaczone na żylaki, niewydolność żylną, hemoroidy i szereg innych chorób.
Kasztanowiec w medycynie ludowej
Zastosowanie kasztanowca w medycynie ludowej jest zróżnicowane. Na jego bazie powstawały wywary, nalewki, nasiona były również używane w postaci zmiażdżonej lub posiekanej.
Nalewka na żylaki
Do leczenia żylaków przydatna jest nalewka z kasztanowca.
Potrzeba 50 g suszonych owoców, zalać 0,5 litrem wódki, pozostawić na 2 tygodnie, od czasu do czasu wstrząsając. Stosowano 40 kropli 3-4 razy dziennie przez 3 tygodnie. Kurację można powtórzyć po 2-3 tygodniowej przerwie.
Nalewkę można użyć zewnętrznie do nacierania chorych żył.
Do leczenia obrzęków i stłuczeń
Świeże kasztany obrać, posiekać lub zmiażdżyć i nałożyć na bolące miejsce. Nie stosować na uszkodzoną skórę.
Wywar ze skórki na oczyszczanie i wzmacnianie naczyń krwionośnych
5 g skórki zalać szklanką wrzącej wody, przykryć i pozostawić do ostygnięcia. Zażywano 1 łyżkę 3 razy dziennie.
Przeziębienie
W szybszym powrocie do zdrowia pomagały 2 nasiona kasztanowca posiekane razem ze skórką, zalane szklanką wrzącej wody i odstawione do ostygnięcia. Zażywano 2 łyżki 3 razy dziennie. Ten sam środek pomagał przy przewlekłej biegunce i chorobie nerek (nie w stanach ostrych).
Nalewka na hemoroidy i żylaki.
50 g owoców zmielić w maszynce do mięsa (skórki nie trzeba oddzielać). Powstałą masę zalać 500 ml wódki i pozostawić na 7 dni. Przefiltrowaną ciecz zażywa się trzy razy dziennie. Nie więcej niż 7 kropli na raz.
Powyższe preparaty można przygotować z nasion zebranych we wrześniu-październiku. Trzeba rozłożyć je w jednej warstwie w przewiewnym, ciemnym pomieszczeniu i pozostawić do wyschnięcia.
Środki ostrożności
Nasiona kasztanowca zawierają silne substancje. Dlatego są klasyfikowane jako owoce niejadalne. Jest mało prawdopodobne, aby ktokolwiek chciał je zjeść, ponieważ smakują gorzko i cierpko. Niemniej jednak zawsze warto pamiętać o możliwości zatrucia. Dlatego nie zaleca się używania czystych owoców do spożycia, ale tylko po przetworzeniu i otrzymaniu wywarów, nalewek i innych przetworzonych środków. Z tego samego powodu preparaty kasztanowe nie mogą być spożywane przez dzieci, kobiety w ciąży i karmiące piersią.
Wszystkie inne osoby przed zażyciem leków na bazie kasztanowca (zarówno ludowe, jak i apteczne) powinny skonsultować się z lekarzem. Przy pierwszym stosowaniu nowego leku należy zawsze postępować bardzo ostrożnie i uważnie monitorować reakcję organizmu. Przy najmniejszym podejrzanym objawie przestać brać.
Przeciwwskazania i skutki uboczne
Przed zastosowaniem tych leków konieczne jest zbadanie przeciwwskazań i możliwych skutków ubocznych, które ma każdy lek, nawet naturalny. Leki kasztanowe należy przyjmować ostrożnie w przypadku zaostrzeń chorób wątroby i nerek, zapalenia żołądka ze zmniejszonym wydzielaniem, niedociśnienia, zaparć, krwawień, naruszenia równowagi kwasowej żołądka, niewydolności serca. Efekty uboczne obejmują takie objawy jak: zgaga, nudności, wymioty, biegunka lub zaparcia. Escyna zawarta w nasionach może nasilić działanie doustnych leków przeciwzakrzepowych i nefrotoksyczne działanie aminoglikozydów. Na preparat z kasztanów mogą również wystąpić reakcje alergiczne i skurcze kończyn. Nie należy używać preparatów z kasztanowca na uszkodzoną skórę i rany.
Ciekawostka. We Francji pieczone kasztany to jeden z kulinarnych przysmaków. Jednak kasztanowce nie są do tego celu używane, ponieważ zawierają dużą ilość gorzkich glikozydów, co sprawia, że smak jest bardzo nieprzyjemny. Ale w rolnictwie nasiona są często wykorzystywane jako pasza dla zwierząt.
Ważne! Do surowców leczniczych z kasztanowca nadają się tylko te gatunki, które mają białe kwiatostany.